شهر نيشابور

:: نيشابور


نيشابور در 150 كيلومتري غرب شهر مشهد، در دشت همواري قرار گرفته است كه از يك طرف به كوه‌هاي بينالود و از سوي ديگر به ارتفاعات طاقانكوه محدود مي‌شود مشهد در شرق نيشابور و سبزوار در قسمت غرب آن قرار گرفته است. نيشابور از شمال به قوچان و چناران و از جنوب به شهرستان‌هاي تربت‌حيدريه و كاشمر متصل است. باغ‌رود كه از تفرجگاه‌هاي زيباي نيشابور است، در قسمت شرقي آن قرار دارد. غار منسوب به ابراهيم ادهم كه گويند نه سال در آن سكونت داشته، در همين محل است. نيشابور را شهر فيروزه مي‌نامند. معادن مهم فيروزه در فاصله 53 كيلومتري شمال غربي نبشابور است.

:: تاريخ مختصر نيشابور

كلمه نيشابور از كلمه فارسي قديم نيوشاه‌پور يا كار خوب يا جاي خوب شاه بوده، گرفته شده است و به قولي نيشابور را شاه‌پور اول يا دوم ساخته است و عنواني كه در اوايل دولت اسلامي نيشابور بر سكه ها ديده مي‌شود ابرشهر است كه به معني (آپارناك Aparna يا آپارني مي‌باشد كه يكي از سه قبيله موسس پارت‌ها است.
طغرل در سال 329 نيشابور را فتح مي‌كند و موقتاً پايتخت خود مي‌سازد، خواجه نظام الملك توسي وزير لايق و نامي آلب ارسلان يكي از دو نظاميه معروف را در نيشابور مي‌سازد كه مركز علمي آن دوران است. در اين زمان نيشابور داراي سيزده كتابخانه معتبر بوده است. و در سال 538 نيز اين شهر آتش مي‌گيرد و در حمله مغول بعد از كشتار فراوان مردم، شهر نابود مي‌شود و زمين آن را مغول‌ها شخم مي‌زنند، تعداد كشته‌شدگان را در اين شهر 1،750،000 نفر مي‌دانند.
زين‌العابدين شيرواني تاريخ وقوع زلزله‌هاي ويران‌كننده نيشابور را چنين مي‌سرايد:


اندر سه زمان سه زلزله نازل شد شد پانصدواند اولين شهرچو دشت
در ششصد و شصت و شش دوم زلزله شد و آن زلزله‌ي بار سوم هشتصد و هشت


با اين همه نيشابور هميشه بزرگترين مركز علمي و فرهنگي بعد از اسلام بوده است. نيشابور مركز كتابخانه‌هاي بزرگ نيز بوده است، از آن حمله كتابخانه صابوني نيشابور، كتابخانه دانشگاه دارالاسته نيشابور در قرن چهارم بسيار معروف و مشهور بوده است. از ديگر كتابخانه‌هاي معروف نيشابور كتابخانه نظاميه، كتابخانه شخصي امام محمد غزالي، كتابخانه مسجد عقيل با پنج هزار كتاب و كتابخانه مدرسه سعديه نيشابور كه آن را ابونصربن‌سبكتين برادر سلطان محمود غزنوي ساخته است و كتابخانه مدرسه بيهقيه نيشابور كه امام ابوالحسن بيهقي در قرن چهارم ايجاد كرده است، معروف و مشهور مي‌باشند.

:: آثار تاريخي و ديدني نيشابور

آثار تاريخي نيشابور فراوان است، بجز خرابه‌هاي نيشابور قديم و آتشكده نيشابور از مسجد جامع (دوره تيموري، 899 هجري قمري) تپه‌هاي باستاني آلب ارسلان (غزنوي)، تپه سلطان ميدان (دوره اسلامي) بناي گنبدهاي آجري مهرآباد (گنبد بزرگ از دوره سلجوقي، گنبد كوچك از دوره ايلخاني)، كاروانسراي شاه عباس (اواخر صفوي) و آ‎ب انبار بازار نيشابور (دوره صفويه) مي‌توان نام برد.

:: موزه نيشابور

كشفياتي كه در تپه‌هاي تاريخي آلب ارسلان، شادياخ و آهنگران در سالهاي 16-1312 به عمل آمده است، مجموعه‌ آثاري از دوران طاهريان، سامانيان و غزنويان را به دست مي‌دهد. كاسه‌هاي سفالي با نقش گل سرخ و خطوط كوفي، ظروفي به سبك چيني متعلق به قرون اوليه اسلامي و سكه‌هاي به دست آمده از ناحيه سبزپوشان كه تاريخ 153 هجري را بر خود دارد و سكه‌هاي ابومسلم كه نام عبدالرحمن بر آن ضرب شده است، همه گواه تاريخ كهن اين سرزمين است. در موزه‌اي كه در بخش شرقي كاروانسراي شاه عباس نيشابور داير گرديده آثار و اشياء فراواني از دوره‌هاي مختلف به چشم مي‌خورد.

:: آرامگاه حكيم عمر خيام نيشابوري


حكيم ابوالفتح عمربن‌ابراهيم مشهور به خيام نيشابوري، فيلسوف و رياضيدان، منجم و شاعر ايراني اواخر قرن پنجم و اوايل قرن ششم هجري است كه در تاريخ جهان به عنوان رياضيدان و عالم هيئت و شاعر بلندپايه مشهور و شناخته شده است.

:: آرامگاه شيخ فریدالدين عطار نيشابوري


فريدالدين عطار شاعر و عارف نامي ايران در حدود سال 540 هجري متولد و در سال 618 دارفاني را وداع گفت. آرامگاه وي در 6 كيلومتري نيشابور هر ساله پذيراي عاشقان فرهنگ و ادب ايراني است. آرامگاه عطار از بناهاي دوره امير عليشير نوايي است و در قرن نهم هجري ساخته شده است.

:: آرامگاه كمال‌الملك

مقبره محمد غفاري فرزند ميرزا بزرگ كاشاني ملقب به كمال الملك كه از سرآمدان نقاشي در ايران است، در ابتداي باغ شيخ عطار نيشابوري قرار دارد و زيارتگاه فرهنگ دوستان ايراني است.

:: مسجد جامع نيشابور

اين مسجد يادگار سلطان حسين بايقرا آخرين اميرتيموري است و پهلوان كرخي، فرزند بايزيد كه مقبره وي نيز در اين مسجد است. آن را ساخته و تاريخ بناي آن را 899 نوشته‌اند.

:: آرامگاه نظام‌الملك بكروي

اين آرامگاه در كدكن نيشابور واقع است و بناي مقبره از آهك و گچ ساخته شده و سقف آن داراي كاشي فيروزه‌اي مزين بوده است.

:: امام زاده محمد محروق

امام زاده محمد محروق از فرزندان امام چهارم(ع) است. اين آرامگاه با گنبد كاشي كاري شده و ايوان‌هاي زيبا در باغ مشجري قرار دارد.

:: امام زاده سيدابراهيم

در كنار بقعه امام زاده محروق، امام زاده سيدابراهيم نيز دفن شده است كه يكي از اولاد حضرت موسي بن جعفر(ع) مي‌باشد. در بالاي اين حرم گنبدي كوتاه قرار دارد و ازاره حرم داراي كاشي‌هاي شش گوش است. نماي قبر با آجر و گچ ساخته شده و فاقد هرگونه تزيين مي‌باشد. تعدادي از بزرگان نيشابور نيز در حرم امام زاده دفن مي‌باشند.

:: بقعه قدمگاه نيشابور

بناي زيبايي به نام قدمگاه از قرن يازدهم هجري در نزديكي نيشابور بر جاي مانده است اين بنا كه به صورت هشت گوش و با ايوان‌هاي بلند و طاق نماهاي دو طبقه ساخته شده است. وجه تسميه آن به قدمگاه وجود سنگي سياه است كه در آن اثر ردپاي بزرگي منسوب به حضرت رضا(ع) ديده مي‌شود.

:: آرامگاه امام زاده فضل ابن شاذان

ابومحمد فضل ابن شاذان از فقهاي شيعه در قرن سوم هجري و داراي 180 تاليف در علوم مختلف است. به قولي فضل ابن شاذان به همراه امام رضا(ع) به نيشابور آمده و در آنجا اقامت كرده و در سال 260 هجري در گذشته است. آرامگاه وي در 7 كيلومتري جنوب شرقي نيشابور در باغي وسيع و زيبا قرار دارد.

:: چشمه خم‌تركان

اين چشمه در فاصله 131 كيلومتري مشهد، در قدمگاه نيشابور واقع است اطراف آن را رسوبات آبرفتي دوران چهارم زمين ‌شناسي پوشانده و آب آن از آب‌هاي سولفاته كلسيك سرد مي‌باشد.

:: چشمه گرماب طاقانكوه

در 44 كيلومتري نيشابور واقع شده است و آب آن از دسته‌ آب‌هاي كلروره سولفاته كلسيك مي‌باشد. اطراف اين چشمه معدني نيز از رسوبات دوران چهارم زمين‌شناسي پوشيده است