شاهنشاهان ایران زمین

آستیاگ :تلفظ يوناني آن ايشتوويگو می باشد . نام آخرين پادشاه مادي . اسم
اين پادشاه را هرودت آستياگس نوشته و کتزياس آنرا آستيکاس نوشته است .
راجع به اسامي پادشاهان ماد هشت جدول نوشته بدست آمده ‚ پنج جلد از هرودوت
و سه جلد از کتزياس. در سه جدول ازهشت جدول مذکور اسم اين شاه اژدهاک
نوشته شده. نبونيد پادشاه بابل اسم او را ايختوويکو نويسنده و محققا معلوم
نيست که آستياگس ‚ آستيگاس و نيز ايخ توويکو مصحف چه اسمي است‚ ظن قوي اين
است که مصحف اژدهاک ميباشد‚ زيرا مار آپاسکاتينا مورخ ارمنستان هم اسم او
را چنانکه بيايد اشداهاک نوشته‚ که همان اژدهاک است. بهرحال او پسر
هووخشتر بود و مدت سلطنتش موافق روايات هرودوت از 584 تا 550 ق. م. در
زمان او دولت مادمنقرض شد و وقايع چنين بود:
اوضاع آسياي غربي: وقتي که
اين شاه بتخت نشست دولت مادبزرگترين دولت ایرانی آسياي غربي بشمار ميرفت و
ابهتي که هووخشتره به ماد داده بود ‚ دلالت ميکرد بر اينکه اين دولت آينده
درخشانتري خواهد داشت‚ ولي برخلاف انتظار چنانکه در جاي خود بيايد‚ ديري
نگذشت که دولت مزبور بدست کوروش بزرگ منقرض شد 550 ق. م. اژدهاک در بدو
سلطنت خود خواست بجهانگيريهاي هووخشتره ادامه دهد‚ ولي بزودي دريافت که
اوضاع آسياي غربي و موقع دول همجوار مانع از اين کار است زيرا اگر ماد
ميخواست از طرف مغرب توسعه يابد ميبايست با دولت ليدي و بابل بجنگد. دولت
اولي بواسطه زحمات آليات و کرزوس قوي بود‚ با يونانيها و مصر روابط
دوستانه محکمي داشت و بعلاوه دختر آليات ملکه ماد بود. بابل هم پادشاهي
داشت مانند بخت النصر فعال و بااراده و درافتادن با چنين سلطاني صلاح ماد
نبود بخصوص که خواهر آژدهاک ملکه بابل بشمار ميرفت‚ از طرف ديگر ليديه و
بابل هم چون قوت ماد را ميديدند نميخواستند بهانه جنگ ايجاد کنند. اين بود
که تقريبا در مدت سي سال صلح و آرامش مختل نشد و در اين مدت بخت النصر
استحکامات بابل را قوي کرد و اين شهر را باندازهاي آراست که بابل مجددا
مقام سابق خود را بازيافت و آنراعروس شهرها و پايتخت آسيا گفتند. بعد از
بخت النصر دوم در ميان جانشينانش کسي پيدا نشد که کارهاي او را دنبال کند.
نفاق داخلي که بواسطه وجود بخت النصر قوي و بااراده موقتا فرونشسته بود
مجددا شروع شد. چند نفر بتخت نشسته بزودي کشته شدند يا درگذشتند وبالاخره
کاهنان بابل شخصي را نبونيد به بابلي ( نبونهخيد ) نام که ازخانواده سلطنت
نبود بتخت شاهی نشاندند. از لوحه هايي که در بابل يافته اند‚معلوم ميشود
که پدر اين شخص کاهن معبد سين يعني رب النوع ماهدر حران بوده و شايد
قرابتي با خانواده سلطنت آسور داشته است.بهرحال او شخصي نبود که بتواند در
چنين موقع باريک دولت بابل رااداره کند و فقط از اين جهت او را به تخت
نشاندند که در کنگاش کاهنان برضد پادشاه قبل شرکت داشت. با وجود اين سستي
داخلي آرامش بابل بواسطه ابهتي که دولت مزبور در زمان بخت النصر يافته بود
دوام داشت‚ سوريه حرکتي نميکرد‚ حتي صور از بابل ميخواست کسي رابراي
پادشاهي بدانجا بفرستد و مصر هم بمستملکات بابل طمع نميورزيد ولي دولت ماد
که به خوبي از اوضاع داخلي بابل آگاه بودموقع را مناسب ديد که خيال ديرين
خود را راجع بتوسعه مملکت ازطرف مغرب بموقع عمل بگذارد و پادشاه ماد با
قشوني داخل بينالنهرين گرديد. کيفيات اين جنگ معلوم نيست و حتي نميدانيم
مصادمهاي بين فريقين روي داده يا نه. ولي از لوحه هاي نبونيد پيداست که او
از اين پيشآمد خيلي مکدر بوده‚ ولي نه از جهت سياسي‚بلکه از اين جهت که
نيت او در تعمير معبد سين در حران بتاخيرافتاده بود. لوحه هاي او غالبا پر
است از اطلاعات راجع به آثار عتيقه بابل بمعابد و استوانه هايي که در
پيهاي معابد قديم مييافت و نيز راجع به سلاطين بسيار قديم بابل‚ اکد و
غيره‚ از قشون کشي پادشاه ماد هماگر اطلاعي ميدهد بطور اجمال و بمناسبت
معبد حران است. از يک لوحهاو چنين مستفاد ميشود که اگر کوروش بر پادشاه
ماد خروج نکرده بود‚ جنگ ماد و بابل امتداد مييافت.
قيام کوروش بر
پادشاه ماد: راجع به اين واقعه اسنادي که وجود دارد عبارتست از نوشته هاي
مورخين قديم مانند هرودت‚ کتزياس و غيره که چون بيشتر راجع به صباوت و
جواني کوروش و کارهاي اوست از ذکر آن خودداری نمودیم . تفاوتهايي هم
درنوشته هاي مورخين ديده ميشود که در جايش ذکر خواهد شد. خلاصه تمام اين
نوشته ها اينست که کوروش بر پادشاه ماد شورش کرد و درنتيجه جنگ يا جنگهايي
همدان را گرفته دولت ماد را منقرض کرد‚ فقط گزنفون چنانکه در موقع خود ذکر
خواهد شد تسلط کورش را بر مادبطور ديگر شرح داده. بالاتر گفته شد که در
حفريات بابل لوحهاي ازنبونيد بدست آمده. پادشاه بابل در اين لوحه مفاد
خوابي را که ديده بيان و در آخر آن اشاره به بهره مندي کوروش و انقراض ماد
ميکند.اين است مفاد لوحه: مردوک آقاي بزرگ و سين يعني نور آسمان و زمين از
دو طرف من ايستاده بودند. مردوک بمن گفت نبونيد پادشاه بابل آجر تهيه کن و
معبد اخولخول را بساز‚ تا سين آقاي بزرگ درآنجا سکني گزيند. من با کمال
فروتني بمردوک آقاي خدايان گفتم معبدي را که تو نشان ميدهي ماديها و قشون
بسيار آنها محاصره کرده اند.مردوک بمن جواب داد ماديها که تو از آنها سخن
ميراني ديگر وجودندارند چنانکه مملکت‚ پادشاه و اعوان و انصار او ديگر
وجود ندارند. در سال سوم آنها يعني پارسيها بجنگ او يعني پادشاه ماد رفتند
وکوروش پادشاه انشان خادم جوان او يعني مردوک با قواي خود افواج مادي را
متفرق کرد و ايخ توويکو پادشاه ماد را اسير کرده بمملکت خود فرستاد .
نبونيد از اين پيشآمد غيرمترقب مشعوف بود‚ چه ميپنداشت که اين واقعه او را
به اجراي خيال خود يعني تصرف حران و ساختن معبدي براي سين در آنجا نزديک
کرده و نميدانست که چند سال بعدخود بابل هم بدست کوروش بزرگ خواهد افتاد.
از مضمون لوحه چنين استنباط ميشود که ماديها در اين جنگ نسبت به بابليها
بهره مند بوده اندو قيام کوروش بر ماد موقتا بابل را از دست رقيب قوي
خلاصي بخشيده. درباره اژدهاک ايختوويکو بابليها يا آستياگس يونانيها
نميتوان قضاوت کرد زيرا نوشته هاي مورخين قديم نسبت باو متضاد است. هرودوت
او را جبار و شديدالعمل دانسته. کتزياس بعکس او راپادشاهي رئوف معرفي کرده
و نيکلائوس دمشقي او را ستوده. بعضي مانند نلدکه عقيده دارند که نوشته هاي
هرودوت راجع به آخرين پادشاه ماد از گفته هاي خانواده هارپاک وزير
ايختوويکو است و چون اين خانواده چنانکه بيايد‚ دشمن شاه ماد بود او را بد
توصيف کرده‚ اماگفته هاي نيکلائوس دمشقي را هم اغراقآميز ميدانند‚ نتيجه
اين ميشود که راجع به شخص آستياک يا اژدهاک از جهت فقدان مدارک صحيحه
نميتوان چيزي گفت. به هر روی آنچیزی که واضح است این می باشد که کوروش
بزرگ پس از غلبه بر ماد که نژآدی از ایرانیان بودند با اتحاد پارس و ماد
امپراتوری بزرگی در تاریخ ایران تشکیل دادند که امپراتوری هخامنشیان شد .

کوروش
کبیر : کورش بزرگ بنیانگذار حقوق انسان ها و آزادی و برابری بشریت است که
جهان را دگرگون نمود . وی از مقتدرترین و با تدبیر ترین افراد تاريخ جهان
است که بدليل اخلاق و منش و کردار نيک نامش در تاريخ به ثبت رسيد . او
پيرو دين بهي زرتشت بود . که همواره تاريخ از او به عنوان يکي از نوابغ
بشريت نام ميبرد . او پادشاه ماد را شکست داد . پادشاه ليدي را نيز مغلوب
ساخت و بابل را که يکي از بزرگترين مراکز جهان آن روزگار بود با صلح و
آرامش و با رغبت مردمان آنجا به کلي فتح کرد و پس از ورود به بابل به
احترام به خداي مردوک آنان تاجگذاري نمود تا حسن نيت خويش را به ملت مغلوب
به اثبات برساند به صورتي که آنان وي را فرستاده خدا ميناميدند. پس از آن
بناي بزرگترين شاهنشاهي و امپراتوري تاريخ را بنا نهاد . هم اکنون تنديس
سنگی اين بزرگ مرد در سيدني استراليا و يکي از پارکهاي بزرگ ايالات متحده
و سازمان ملل متحد از طلاي خالص نصب ميباشد و اعلاميه او در سازمان ملل
نقش سمبل آزادي و دموکراسي را براي نخستين بار در جهان ايفا ميک

کمبوجیه : پسر بزرگ کوروش بزرگ هخامنشی بود که به نام‌های کمبوجیه دوم، کمبوزیه و کامبیز نیز معروف است.طبق گفته هرودوت مادر وی کساندانه بوده است، اما کتزیاس نقل کرده که مادر وی امتیس نام داشته است. کمبوجیه پس از کوروش، پدرش، به سلطنت رسید. او با اقتداري ستودني و باور نکردني در سال 525 قبل از ميلاد سرزمين هاي مصر را بدليل عمل نکوهيده مصريان در برابر ايرانيان که تعداي از ايرانيان را در مصر کشتند و به تمسخر پرداختند فتح کرد و کل مصر به زير چتر پادشاهي ايران در آورد . او پيرو مزديسنا زرتشت بود و همواره دين بهي را دنبال ميکرد وی برادری به نام بردیا داشت.کمبوجیه قصد لشگرکشی به مصر را داشت،اما از بیم اینکه برادرش در غیاب او پادشاهی او را بدست آورد، بردیا را مخفیانه به قتل رساند.او به مصر لشگر کشید و این کشور را فتح کرد.به همین دلیل به وی در تاریخ لقب فاتح مصر را داده اند.در زمانیکه کمبوجیه در مصر حضور داشت خبر به سلطنت رسیدن برادرش بردیا را به وی دادند در حالیکه او بردیا را پیش از این کشته بود. اما شخصی که در ایران تاج پادشاهی را به سر گذاشته بود گئومات از تبار مادیان بود و خود را بردیا معرفی کرده بود. کمبوجیه در بازگشت به ایران درگذشت. هرودوت چون او به خدای مصر ( یک گاو ) بی احترامی کرده بود و او را با ضرب چاقو کشته بود به او لقب دیوانه داد ولی این یکی دیگر از برگهای زرین خداپرستی در ایرانیان آن روزگار بود .

بردیای دروغین ( گئومات مغ ) : درگذشت۵۲۱ (پیش از میلاد)) نام پسر کوچک‌تر کوروش بزرگ هخامنشی و برادر کمبوجیه دوم بود.کوروش بزرگ، در بستر مرگ، بردیا را به فرماندهی استان‌های خاوری شاهنشاهی ایران گماشت. کمبوجیه دوم، پیش از رفتن به مصر، از آنجا که از احتمال شورش برادرش می‌ترسید دستور کشتن بردیا را داد.مردم از کشته شدن او خبر نداشتند و در سال ۵۲۲ (پیش از میلاد) شخصی به نام «گئوماته مغ» خود را به دروغ بردیا نامید و بر کوهی نزدیک شهر ایرانی پَیشیاوادا اعلام شاه بودن کرد. در متون تاریخی از وی به عنوان «بردیای دروغین» یاد شده است.

داریوش کبیر : پسر ویشتاسپ، ملقب به داریوش بزرگ یا داریوش اول، سومین پادشاه هخامنشی بود. وی با کمک دیگر نجبای پارسی با کشتن گئومات مغ که به عنوان بردیا فرزند کوروش بزرگ بر تخت نشسته بود سلطنت را به خاندان هخامنشی بازگرداند. وی در سال 521 بر تخت پادشاهي ايران زمين جلوس کرد و بزرگترين و شکوهمند ترين پادشاهي تاریخ ایران را پس از کورش بزرگ از خود به جاي گذاشت . او پيرو دين بهي و مزديسنا زرتشت بود و همواره منش و بزرگي کوروش را دنبال ميکرد . پس از آن شورشهای داخلی را سرکوب کرد. نظام شاهنشاهی را استحکام بخشید و سرزمینهایی چند به شاهنشاهی الحاق کرد. آغاز ساخت پارسه (تخت جمشید) در زمان پادشاهی او بود. از دیگر کارهای او حفر کانال بود که دریای سرخ را به رود نیل و از آن طریق به دریای مدیترانه پیوند می‌داد.این کانالی در 2500 سال پیش ساخت که بعدها به کانال سوئز معروف گردید . طول این کانال دریایی به بیش از 161 کیلیومتر میرسیده است و از عرض آن دو کشتی به راحتی عبور میکردند . داریوش بزرگ خطی جدید برای ایرانیان بوجود آورد که بعدها از خطوط رایج دنیا شد . داریوش بزرگ ایران را به بزرگ ترین کشور جهان مبدل کرد ( بیش از 28 کشور ) . داریوش بزرگ آموزش رایگان را برای قشر عوام کشور به صورت اجباری در آورد و طرح سواد آموزی را اجباری نمود و . . . او را از ابرمردان ایران و جهان می دانند مقبرهٔ او در دل کوه رحمت در مکانی به نام نقش رستم در مرودشت فارس (نزدیک شیراز) است. شهرت او در غرب به خاطر وقوع نبرد ناموفق ایرانیان با یونانیان در مکانی به نام ماراتن، در زمان اوست.

خشایارشا : از پادشاهان هخامنشی است. پدرش داریوش بزرگ و مادرش آتوسا دختر کوروش بزرگ بود.نام خشایارشا از دو جزء خشای (شاه) و آرشا (مرد) تشکیل شده و به معنی «شاه مردان» است. کتیبه‌هایی در کوه الوند و نیز در ارمنستان از خود به جای گذاشت. او يکي ديگر از جانشيانان بر حق پادشاهي هخامنشيان بود که وي را فاتح سرزمين هاي آتن اروپا ميدانند . او آتن را به کلي تصرف کرد . دليل لشگر کشي وي عدول کردن يونانيان از قوانين آن روزگار بود زيرا ليدي که جزوي از ايران بود که توسط يونان به آتش کشيده شده بود و خشيارشا در صدد بر آمد اين کار زشت را که در آن زمان نزد ایرانیان گناه محسوب ميشده است جبران نمايد که موفق نيز شد ولی در نبردهای بعدی به ایران عقب نشینی کرد ولی اقتدار ایران را به زیباترین شکل حفظ نمود .

اردشیر یکم ( اردشیر درازدست ) : پسر خشایارشا ملقب به اردشیر درازدست یا اردشیر یکم پادشاه هخامنشی بود. نخستین بار یونانیان به او لقب درازدست دادند. از این رو در بسیاری از کتب و منابع اردشیر درازدست نامیده شده‌است. وجه تسمیت این لقب به گونه‌های مختلف آمده‌است. 1- او دستان درازی داشت به طوری که وقتی می‌ایستاد دستش به زانویش می‌رسید.2- درازدستی کنایه از قدرت زیاد و تسلط بر امور است. به خاطر تسلط او به اوضاع مملکت درازدست نامیده شد. از زمان اردشیر دراز دست تاریخ ملی با تاریخ اساطیری ایران در هم می‌آمیزد. در بسیاری از منابع اردشیر درازدست و بهمن اسفندیار یکی دانسته شده‌اند.

خشایارشای دوم : از پادشاهان هخامنشی بود.به گفته تاریخ نویسان وی تنها پسر اردشیر یکم از ملکه داماسپیا بوده که پس از مرگ پدر به پادشاهی می‌‌رسد و چهل و پنج روز بعد توسط برادرش سغدیانوس به قتل می‌‌رسد .

سغدیانوس : از شاهزادگان هخامنشی و پسر اردشیر یکم است. وی، برادرش - خشایارشای دوم - را چهل و پنج روز بعد از به سلطنت رسیدن به قتل رساند و خود به دست برادر دیگر داریوش دوم به قتل رسید.

داریوش دوم : با نام اصلی اخس (به یونانی) یا وهوک (به پارسی باستان)
فرزند اردشیر یکم بود که پس از شورش بر ضد برادرش سغدیانوس در سال ۴۴۲
(پیش از میلاد) به سلطنت رسید و نام «داریوش» را برای خود بر گزید. این
پادشاه هخامنشی ، نوزده سال بر ایران حکومت کرد. داریوش از همسرش پریزا
صاحب دو پسر به نامهای اردشیر و کورش شد و بعد از وی پسرش اردشیر دوم به
سلطنت رسید.

در مدت نوزده سال پادشاهي او وقايعي رخ داد که مهمترين
آنها شورشهاي پيدرپي در نقاط مختلف کشور بود. دربسياري از اين شورشها
يونانيان به آشوبگران کمک ميکردند وداريوش ناچار ميشد. هر بار مبلغي به
يونانيان بدهد تا شورشيان رابحال خود بگذارند و او بتواند بر آنها چيره
شود. مهمترين اين شورشها طغيانهاي داخلي بدينقرار است:
1- شورش آرسيتس
برادر شاه. او پس از سه جنگ که با کمک سپاهيان مزدور يوناني ميکرد‚
سرانجام از داريوش شکست خورد وپس از مدتي تسليم شد. داريوش به او و سردارش
وعده داده بود که اگر تسليم شوند جانشان در امان خواهد بود و با اين فريب
همه را دستگير کرد. اما پس از دستگيري تصميم گرفت بوعده خود وفا کند وآنها
را زنده نگهدارد اما چون نفوذ پروشات‚ همسرش در اراده او زياد بود به
اصرار پروشات آنها را نابود کرد.

2- ياغي گري پيسوتنس والي ليديه
که گروهي يوناني را بسرداري يک نفرآتني بنام ليکون اجير کرده و در انديشه
استقلال افتاده بود.داريوش به تيسافرن سردار خود وعده داد که اگر ليديه را
ازپيسوتنس بگيرد خود او والي ليديه خواهد شد. سردار ايراني با پول و رشوه‚
ليکون را از ياري پيسوتنس بازداشت و او را مجبور کرد که
تسليم شود.
ليکون آتني در اثر اين خيانت بحکومت چند شهر منصوب شد و پيسوت نس که بشرط
حفظ جان تسليم شده بود بدستور داريوش در خاکستر خفه شد. اما پس از چندي
پسرش آمرگس در کاريه طغيان کرد و در مقال تيسافرن ايستادگي بسيار نشان داد
و پس ازمدتي بدست اهالي پلوپونس دستگير و بسرداران ايراني تسليم شد.
متاسفانه دردربار داريوش دوم خواجه سرايان قدرت بسيار داشتند و بخصوص سه
تناز ايشان بنام آرتکسارس‚ آرتابازان و آراتواوس بسيار قوي بودند.آرتکسارس
چنان مقتدر شد که براي کشتن داريوش و نشستن بر تخت او نقشه کشيد و چون راز
او از پرده بدر افتاد بفرمان پروشات کشته شد. اين گونه توطئه ها نيز در
آغاز سلطنت داريوش گاهگاه تکرارميشد و گاه در نقاط تابع شاهنشاهي مانند
مصر و يا در ايالات داخلي مانند ماد شورشهايي پيش ميآورد که در تواريخ
موجود تفصيل جامع
و معتبري از آنها نيست و نوشته هاي يوناني که به آنها
اشاره کرده اند . مطالبي غيرقابل اعتماد در بر دارند. جنگهاي داخلي يونان
که بيشتر بين مدينه هاي آتن و اسپارت درميگرفت بار ديگر آغاز شد. تيسافرن
که والي ايالات ليديه شده بود و با آنها نزديک بوده نميخواست که از جانب
او يا دولت متبوع او - شاهنشاهي ايران - به غلبه آتن يا اسپارت کمک شده
باشد. زيرا اگر يکي از آنها بر ديگري چيره ميشد حکومت واحدي بوجود ميآمد و
بار ديگر اوضاع داخلي يونان آرام ميشد. و دولت يوناني چه از آتن و چه از
اسپارت متوجه کشورهاي همسايه وبخصوص دشمن ديرين خود ايران ميگرديد.
بنابراين تيسافرن به هيچکدام از اين دو دولت کمک نميکرد و منتظر بود که هر
وقت يک طرف ضعيفتر شد به او کمک کند تا باز با طرف قويتر بجنگد و هنگاميکه
به سرحد پيروزي رسيد نيروي ايراني از کمک خود بکاهد تا بازشکست بخورد و به
اين ترتيب جنگ همواره ادامه يابد و آتش جنگهاي داخلي چنان گرم باشد که
نيروهاي يوناني نتوانند براي مزاحمت شاهنشاهي هخامنشي فرصت پيدا کنند. در
اين ميان چون اسپارت بدلايل گوناگون نيازمند کمک ايران بود و اتحاد با آن
براي ايران زياني نداشت تيسافرن با نماينده حکومت اين مدينه پيماني بست که
تقريبا اسپارت را تحت الحمايه شاهنشاهي ايران کرد . پس از عقد اين پيمان
چند جزيره ديگر از جزاير يونان تابع ايران شدند و در اين ميان شخص جاه طلب
که ميان سپاهيان آتني و ايراني نيز زد و خوردهايي شد و در اين گير و دار
آلکيباد خودسرانه بيزانس و کالسدون را از اسپارتيها گرفت وسپس در پايان زد
و خوردهاي ايرانيان و آتنيها‚ قرار شد که نمايندگان حکومت آتن براي مذاکره
بدربار ايران بيايند و بموازات آنها نمايندگان اسپارت نيز خود را بدربار
شوش رسانيدند تا از آتنيها عقب نمانند. اين سفيران در راه بفرمانرواي تازه
آسياي صغير برخوردند که فرزند داريوش و بنام کورش بود و چون کورش از جانب
پدر اختيارات کافي در اين باره داشت يونانيها را با خود بازگرداند. کورش
پس از ورود به آسياي صغير با اسپارتيها بسيار گرم گرفت وجيره سپاهيان
اسپارتي را که تيسافرن از روزي يک درهم به نيم درهم تقليل داده بود دوباره
افزايش داد و به سردار اسپارتيها گفت:بايد آتن ويران شود. سرانجام پس از
زد و خوردهاي خونين بحريه اسپارت آتن را تسخير کرد و پس از 27 سال جنگهاي
داخلي يونان که به پلوپونس معروف شد پايان يافت و ليزاندر فرمانده
نيرويدريايي اسپارت که مورد توجه کورش فرمانرواي آسياي صغير
بود‚بفرمانداري مدينه آتن برگزيده شد و مقرر گرديد که در اداره امورآتن سي
نفر از آتنيها با او همکاري کنند و اين سي نفر را حکومت اسپارت برميگزيد.
از وقايع ديگر زمان داريوش دوم که در تاييد آن بايد احتياط کرد شورش
کردوخيها در شمال دجله است. در مورد اين شورش و فرونشادن آن از طرف
شاهنشاه ایران ‚ رواياتي در تاريخ هست. يکي ديگر از کارهاي داريوش که بايد
آن را در پايان داستان زندگي و پادشاهي او ياد کرد بناي معبد اورشليم است.
اين معبد را کورش بزرگ پس از تسخير بابل و نجات يهوديان دستور داده بود که
بخرج خزانه شاهنشاهي ايران تعمير کنند و جاهاي ويرانه آن را از نوبسازند.
اما خود يهوعيب ديگر پادشاهي داريوش دوم بود و بيش از همه نفوذ زن شپروشات
که بسيار حيله گر و مکار بود کارها را خراب ميکرد. بدبختانه نفوذ پروشات
پس از مرگ داريوش هم ادامه يافت. از ايران باستان پيرنيا ج2 . ديان در اين
کار سستي کردند و نتوانستند با همسازگار و هم عقيده شوند. داريوش دوم به
حاکم ماوراءالنهر دستورداد که از باج و خراج ساليانه آنجا هزينه اين کار
را بپردازد. اين شاه در سال 404 ق. م. پس از نوزده يا بيست سال شاهنشاهي
درگذشت.دوران او هرگز شکوه شاهنشاهي داريوش اول را نداشت. جنگهاي
خانوادگي‚ برادرکشيها و شورشهاي ايالتي موجب سستي شاهنشاهي هخامنشي در آن
روزگار شود