نخستین پیروزی‏های فرزندان بویه

نخستین پیروزی‏های فرزندان بویه

اشاره کردیم که سه برادر، پس از شکست ماکان بن کاکی از مرداویج گیلی، به وی پیوستند .مرداویج که در اوایل کار، به حسن برخورد با مردم شهرت داشت، از آنها استقبال شایسته‏ای کرد و علی را که شایسته‏ترین آنها بود، به حکومت کرج گماشت.پیش از این گفتیم که شهر کرج را که در نزدیکی اراک کنونی بوده، ابو دلف بنیان گذاشت.
زمانی که علی با شماری از یارانش به آن سوی حرکت کرد، مرداویج از رفتن وی احساس خطر کرده، کسی را فرستاد تا او را باز گردانند.عماد الدوله در ری، از طریق العمید وزیر مرداویج از حکم عزل خویش آگاهی یافت و به سرعت به سوی کرج ابو دلف رفت.وی به سرعت نفوذی میان مردم آن ناحیه به دست آورد.این نفوذ، مدیون نبرد او با خرم دینانی بود که در کوه‏های اطراف بوده و به مردم آزار می‏رساندند.
ماندن در کرج برای او امکان‏پذیر نبود.به همین دلیل به سرعت به سوی اصفهان رهسپار شد .حرکت‏های بعدی او تابع یک برنامه مشخص نبود.وی به دنبال آن بود تا در نقطه‏ای بتواند قدرت خود را استوار کند.نیروی اندکی که وی در اختیار داشت، دیلمیانی بودند که در سپاه مرداویج بوده و او توانسته بود آنها را به سوی خویش جذب کند.نیروهای نظامی دیلمیان که به طور عمده پیاده سوار بودند، قدرت شگرفی داشته به راحتی می‏توانستند در برابر سپاهی چند برابر خود بایستند.در برابر ترکان، نیروی سوار کار به حساب می‏آمدند.
زمانی که عماد الدوله با سپاه سیصد نفری خود به اصفهان رسید، مظفر بن یاقوت از طرف خلیفه عباسی بر این شهر حکومت می‏کرد و چهار هزار نفر سپاهی داشت.دو سپاه در سه فرسنگی شهر با یکدیگر درگیر شدند.هفتصد نفر از دیلمیان و گیلیان‏سپاه مظفر که از یک سو احساس مشترکی با سپاه عماد الدوله دیلمی داشته و از سوی دیگر آوازه بخشندگی وی را شنیده بودند، به او پیوستند.همین سبب شکست سپاه عباسی شد و اصفهان به تصرف عماد الدوله در آمد.او خراج یک ماه را از مردم شهر گرفت و به سرعت، در ذی قعده سال 321 قمری شهر را به سوی ارجان ـ بهبهان کنونی ـ ترک کرد.وی آگاه بود که به زودی سپاه مرداویج به سراغش خواهد آمد.وشمگیر به اصفهان آمد، اما طبق قراردادی که مرداویج با خلیفه عباسی داشت، شهر را به محمد بن یاقوت واگذار کرد.
یاقوت در شیراز و فرزند دیگرش ابو بکر بر ارجان حکومت می‏کرد.ابو بکر بدون درگیری از برابر عماد الدوله گریخت و عماد توانست شهر را در تصرف خود بگیرد.هدف عماد الدوله رفتن به کرمان و پیوستن به ماکان بن کاکی بود که این زمان، کرمان را از سوی سامانیان در اختیار داشت.
در همین حال، برخی از بزرگان فارس، از وی خواستند تا به شیراز در آید و آن شهر را تصرف کند.او ابتدا از پذیرش این درخواست خودداری می‏کرد تا آن که در نهایت بدان راضی شد.ابتدا به سوی نوبند جان حرکت کرد و برادرش رکن الدوله را به سوی کازرون فرستاد.وی اموال زیادی را در آنجا به دست آورد که مبلغ آن را پانصد هزار دینار نوشته‏اند.سپاه یاقوت در کازرون با سپاه اندک رکن الدوله درگیر شد و شکست خورد.
پس از آن در نزدیکی استخر، سپاه یاقوت با لشکر عماد الدوله مواجه شد که تنها ششصد دیلمی توانستند سپاه هفده هزار نفری یاقوت را به شکست بکشانند.این نبرد که برای آینده بویهیان بسیار سرنوشت ساز بود، در دوازدهم جمادی الثانیه سال 322 رخ داد.عماد الدوله اندک اندک به شهر شیراز نزدیک شد تا آن که یاقوت گریخت و عماد آن را در اختیار گرفت.از این پس، تا 122 سال بعد، شهر شیراز در اختیار آل بویه باقی ماند.
در این زمان، مرداویج خوزستان را تصرف کرد و در نهایت میان خلیفه، مرداویج و عماد الدوله صلحی برقرار شد.در این توافق، حسن ملقب به رکن الدوله به عنوان گروگان نزد مرداویج بود .
با کشته شدن مرداویج در سال 323، دست وی از جنوب ایران کوتاه شد و خلیفه‏عباسی که این زمان الراضی بود، یاقوت، امیر پیشین فارس را به حکومت خوزستان گماشت.امیری یاقوت، دیری نپایید و به سال 324 کشته شد.پس از آن حکومت خوزستان به دست ابو عبد الله بریدی که پیش از آن مسؤول خراج اهواز بود، افتاد.خاندان بریدی مدت زمانی خوزستان را در اختیار داشتند .
رکن الدوله که پس از کشته شدن مرداویج توانسته بود خود را رها کند، به نزد برادرش در شیراز بازگشت و عماد الدوله وی را مأمور فتح اصفهان کرد.در این وقت که مرداویج کشته شده بود، وشمگیر با سامانیان درگیر بود و به همین دلیل اصفهان به سرعت به دست رکن الدوله افتاد.سه سال بعد، این شهر باز توسط زیاریان فتح شد.
این زمان، تا پیش از باز پس‏گیری اصفهان توسط وشمگیر در سال 327، فارس در اختیار عماد الدوله و اصفهان در اختیار رکن الدوله بود.برادر سوم معز الدوله هنوز استقراری نداشت .وی به دستور عماد الدوله راهی کرمان شد و برای مدتی این شهر را تصرف کرد.این اقدام نتوانست به تثبیت شهر توسط آل بویه بیانجامد، به همین دلیل، بار دیگر معز الدوله به فارس بازگشت .