ايران در هزاره اول ق.م.

من طرف سروناز الأحد أبريل 05, 2009 6:47 pm

بدون شك اولين اقوام ساكن در فلات ايران اقوام گوتي ها ، لولوبي ها ، ميتانيها ، ايلاميها ، كاسي ها و كاسپي ها ،بوده اند

]ايران در هزاره اول ق.م
بررسي جامع تاريخ و فرهنگ و
جغرافياي ايران را در دوران ماد مي توان به اعتباري مشكل ترين و پيچيده
ترين بخش از دورانهاي تاريخي اين سرزمين به شمار آورد. وجود نظريه
پردازيهاي پژوهشگران مختلف كه هر يك در زمينه أي خاص ، چون زبان شناسي ،
نژادشناسي ، دين شناسي و? صاحب نظر بوده و از ديدگاه خود با موضوع برخورد
كرده اند از يك سو ، و نيز نظرات پژوهشگراني كه كار خود را متوجه بخشهاي
خاصي از مجموعه جامعه ايران هزاره اول ق.م. ، مانند ايلاميان ، ماناييها ،
اورارتوها و يا تمدنها و دولتهاي همجوار چون آشور و بابل ساخته اند ، از
سوي ديگر عامل موثر در ايجاد پيچيدگي و دشواري مسير پژوهش گرديده است .
اين پيچيدگي بدان جهت است كه عمده اين پژوهشگران كوشيده اند تا هر چه
بيشتر بر موضوع مورد نظر خود تاكيد كنند و با مرزبنديهاي بسيار مستحكم ،
به هر بخش به عنوان واحدي مستقل در تمامي ابعاد بنگرند . عجيب آنكه با
ورود به دوران هخامنشي ، اين نحوه برخورد به ميزان غير قابل تصوري دگرگون
گرديده و با نگاهي جامع و فراگير به آن برخورد شده است[/size] .
اما ، با توجه به اينكه دانش باستان شناسي در
اين مورد بيشتر و بهتر از علومديگر مي تواند اظهار نظر كند ، در كل
بررسيهاي اين دوران باستان شناسي نقش عمده و اساسي بر عهده ندارد.
منابع نوشته كهن مربوط
به دوران ماد ، به زبانهاي گوناگون مانند بابلي ، آشوري ، ايلامي ،
اورارتويي ، پارسي باستان ، اوستايي ، ارمني قديم ، عبري قديم ، يوناني ،
لاتيني ، آرامي و ? مي باشند كه به دليل تنوع آنها ، و مشكلات فراوان در
خواندن كامل برخي از اين زبانها و انجام نگرفتن يك بررسي تطبيقي بر روي
آنها نمي توان بهره لازم را از اين منابع گرفت . از سوي ديگر ، در نوشته
هاي آشوري با توجه به همجواري آن سرزمين با ايران در دوران ماد و تعداد
فراوان كتيبه هاي به جاي مانده در آن زبان كه به اعتباري بايد بيشترين
اطلاعات را درباره اين دوران در برداشته باشند ، از سال سي ام قرن هفتم
پيش از ميلاد به بعد هيچ چيز درباره ماده ها وجود ندارد .
در ميان نوشته هاي مختلف ، بيش ازهمه رساله
مختصر هرودوت است كه با وجود همه ايرادهاي وارد بر آن، آگاهيهاي قابل
ملاحظه اي درباره مادها به دست مي دهد، به ويژه درباره دوران مهم شكل گيري
و گسترش آن دولت يعني زماني كه منابع آشوري آن را مسكوت گذارده اند .
در قرنهاي آغازين هزاره اول پيش از ميلاد تا
زمان استقرار دولت قدرتمند ماد در دهه آخر قرن هفتم ق.م. در بخش وسيعي از
شمال ، غرب ، جنوب غربي و قسمتي از جنوب فلات ايران ، با نام قومها و
دولتهايي چون مانايي ها ، سكاها ، كاسپي ها ، اورارتوها ، كاسي ، ايلاميها
، سومريها ، پارسها و ? برميخوريم كه در جريان درگيريهاي منطقه غرب فلات
ايران بين خود و يا با آشوريها ? به عنوان حكومتهاي منطقه اي و قومها و
طايفه هاي قدرتمند ? حضوري فعال داشته اند . در همان هزاره اول ق.م. برخي
از اين قومها را با نامهاي ديگري كه از پيشينه اي بسيار كهن در منطقه
برخوردار بودند ، مي خواندند ، چنانكه " اورارتوييان" و مردم ماننا ، ماد
را " گوتي " مي ناميدند .
گوتي ها در كنار لولوبي ها ، ميتانيها ،
ايلاميها ، كاسي ها و كاسپي ها از جمله ساكنان كهن فلات به شمار مي رفته
اند كه با نام و آثار آنان از هزاره سوم پيش از ميلاد ، در منطقه آشنا
هستيم .
براي شناخت جامع فرهنگ و تمدن دوران ماد كه
تاثيري بنيادين بر دورانهاي بعد و به ويژه عهد هخامنشيان گذارده است ،
آگاهي بر وضع اين اقوام و دولتهاي منطقه اي گريز ناپذير مي باشد . به ويژه
آنكه گروهي از تاريخ نويسان بر حسب گرايشهاي خاص خود درباره اصل و منشاء
هر يك از اين قومها و منطقه حكمروايي، زبان و تمدن و رويدادهاي مربوط به
آنان ، به گونه اي مطلب را عنوان كرده اند كه خواننده بدون توجه به موقعيت
جغرافيايي آنان و وسعت حوزه اقتدارشان چنان مي پندارد كه هر يك به صورت
جزيره اي جدا از ديگران و با اصل و منشئي متفاوت ، صاحب فرهنگ و تمدني از
ريشه ويژه و مستقل بودنده اند. وليكن در اصل، عمده آنان اقوامي بوده اند
كه در منطقه هايي نه چندان وسيع ? در مجاورت هم ? هر يك در زير چتر
قدرتهاي سياسي قومي و قبيله اي خود ? توانسته بودند حكومتهاي محلي كوچك يا
متوسطي را تشكيل دهند .
شكي نيست كه قدرتهاي چون ايلامي ها، كاسي ها و
ميتاني ها در طي دوراني طولاني از توانمنديهاي فراوان سياسي و تمدني شكوفا
برخوردار بوده اند . چنانكه اورارتوها از حدود 900 ق.م. نزديك به سه سده
توفيق يافتند كه به مرحله ايجاد يك دولت مطرح با آثاري ارزشمند در منطقه
برسند و با نيرويي چون آشور، درگير شوند .
حال، با اين مقدمه جا دارد تا مرور كوتاهي بر
چگونگي حضور و زندگي و پيوندهاي برخي از اين اقوام نامدار منطقه داشته
باشيم . اقوامي كه از آخر سده هفتم ق.م. به بعد ، از وحدت و اجتماع آنان
گسترده ترين و مقتدرترين دولت زمان به نام دولت ماد پديدار گشت . دولتي كه
مهرف فرهنگ و تمدني شكوفا ، با برخورداري از يكدستيها ، هماهنگيها و
پيوندهاي چشمگير است .

لولوبي

لولوبي
ها در بخش وسيعي از بالاي رود دياله تا درياچه اورميه اسقرار داشتند ، كه
در كتيبه هاي آشوري از ناحيه حكمراني آنان ، با نام "زاموا" ياد شده است .
آنان از هزاره دوم ق.م. از اين قوم كهن ترين نقش بر جسته ايران در سر پل
زهاب پديدآمده است كه به نام نقش " آنوباني ني" معروف است .
از مهمترين ويژگيهاي اين نقش ، تصوير اولين
نفر از شش شخصيت كنده شده در زير تصوير است كه لباس و كلاه آن به طور كامل
همان است كه در نقش برجسته هاي تخت جمشيد ، شخصيتها و افسران مادي در
بردارند . به عبارت ديگر، در طول نزديك به دو هزار سال ، فرهنگ بخش وسيعي
از فلات در زمينه هنر پوشاك ، تداوم داشته است .

گوتي ها

گوتي
نام مرداني بوده است كه در همان هزاره سوم و دوم پيش از ميلاد در شرق و
شمال غربي منطقه سكونت لولوبي ها ( در منطقه آذربايجان و كردستان ) مي
زيسته اند . از اين مردم ، نقش برجسته معروف " هورين شيخان " در بالاي
رودخانه دياله شناخته شده است كه تركيب و موضوع صحنه ، شباهت بسيار به نقش
كنده " آنوباني ني " داشته و حدود زماني آنها نيز ، به هم نزديك دانسته
شده است . از ديگر آثار مربوط به گوتي ها ، سر مجسمه مفرغي به دست آمده در
همدان است كه آن را به يكي از شاهان گوتي در حدود سده هاي پاياني هزاره
دوم ق.م. نسبت داده اند . از نظر انسان شناسي ، ريخت چهره اين مجسمه و
تصوير كماندار هورين شيخان را " كسون " با تيپ كردان منطقه زاگرس و "
ا.ت.آمي " انسان شناس فرانسوي با آذربايجانيان و " ژرژكنتنو" با كاسي ها
يكسان ديده اند .

ميتاني ها

اين قوم
در هزاره دوم ق.م. در قسمت غرب فلات ، از موقعيت برجسته اي برخوردار بوده
و در حدود 1500ق.م. دولتي قدرتمند كه از درياي مديترانه تا كوههاي غربي
آذربايجان و زاگرس امتداد داشته است، تشكيل مي دادند . سپس ، آنان شمال
بين النهرين را نيز به سرزمين خود پيوند دادند .
نخست ، پايتخت آنان شهر واشوگاني ( Vashuganni ) در محل راس عين ( در خابور امروزي ) بود . سپس به آرپخا ( Arrapkha ) در كركوك انتقال يافت . ميتاني ها را آريايي دانسته اند .
يك دسته از اقوام هند و اروپايي كه ظاهرا"
بيشتر آنان از افراد جنگجو بودند ، از قفقاز عبور كردند و تا انحناي بزرگ
شط فرات پيش راندند . اين عده با هوريان ( بوميان آن ناحيه كه قومي از اصل
آزياني بودند ) ممزوج شدند و پادشاهي ميتاني را تشكيل دادند . اين دسته ،
محل سكونت خود را تا بين النهرين شمالي توسعه دادند و آشور را محدود كردند
و مساكن قوم گوتي را نيز ( كه در دوره هاي شمالي زاگرس واقع بود ) به
قلمرو خويش افزودند. همچنين ، مصر را متحد گردانيدند و مقتدرترين فراعنه ،
با دختران پادشاهي ميتاني ازدواج كردند. ميتاني ها نه فقط از نظر قدرت
سياسي و نظامي ، بلكه از نظر سامان دهي اوضاع اجتماعي و تدوين قوانين نيز،
از موقعيت چشمگيري برخوردار بودند . متنهاي حقوقي به دست آمده از " نوزي "
يا " يورگان تپه " ( Urgantepe ) در
جنوب غربي كركوك درباره قوانين مربوطه به زناشويي ، بچه دار بودن يا نبودن
، هبه و واگذاري اموال ، ارث و قوانين كيفري و مجازاتها و مذهب آنان ،
اطلاعات جالبي در اختيار مي گذارد.

كاسي ها

از حدود
هزاره سوم ق.م. به بعد ، اين مردم به اعتباري ، نخست در زمينهاي جنوب غربي
درياي كاسپين ( خزر ) و بعد در دامنه هاي سلسله زاگرس ، ساكن بودنده اند.
مردم ناحيه لرستان كنوني را بازماندگان كاسي ها مي دانند. در نوشته هاي
عاشوري ، از آنان با نام " كاسي" ( Kassi ) ياد
شده است. نام هگمتانه يا همدان را آشوريها پيش از دوران مادها " كار-
كاسي" به معني شهركاسيان مي ناميدند . همچنين ، نام شهرهاي قزوين و كاشان
و درياي كاسپين را بر گرفته از نام اين قوم مي دانند.[/size]

من طرف Ariyan الثلاثاء مايو 10, 2011 2:30 am

سلام خیلی استفاده کردم.

ايران در هزاره اول ق.م.

ايران در هزاره اول ق.م.

رد: ايران در هزاره اول ق.م.